Vanaf 21 augustus 2023 is de smart tachograaf type 2 verplicht op alle nieuw geregistreerde bedrijfswagens zwaarder dan 3,5 ton. In de daaropvolgende twee jaar zullen ook alle bestaande bedrijfswagens van een retrofit smart tachograaf voorzien moeten worden. Voordat het zover is, moeten er nog wel wat beren van de weg.

Op de avond van de dag dat we Erik Busser spreken, tachograafspecialist bij brancheorganisatie TLN, organiseert hij voor de vierde en laatste keer een informatieavond over de invoering van de smart tachograaf type 2. “Ik ben al jaren bezig onze leden voor te bereiden op de komst van die nieuwe smart tachograaf, want ik voorzie wel een aantal problemen.”

‘Helaas is de sector nog weinig voorbereid op de verplichte retrofit. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de erg late beschikbaarheid van de smart tacho 2’

Erik Busser, tachograafspecialist bij brancheorganisatie TLN

Als eerste punt noemt hij het feit dat Continental pas op 5 juni de typegoedkeuring heeft ontvangen voor de VDO DTCO 4.1, de tweede versie van de smart tachograaf van Continental. Stoneridge is een andere fabrikant, maar heeft bij het ter perse gaan van dit magazine nog geen goedgekeurd apparaat. Busser: “Continental is pas sinds kort bezig met het produceren van die tachografen en die zullen in eerste instantie naar de OEM’s gaan en niet beschikbaar komen voor de aftermarket.”

Geen uitstel

Het is moeilijk in te schatten hoe groot de markt voor dergelijke apparaten is, omdat niet precies bekend is hoeveel bedrijfswagens in Nederland (en in Europa) grensoverschrijdende ritten maken. Busser: “Er rijden ongeveer 160.000 bedrijfswagens in Nederland. Laat de helft grensoverschrijdende ritten maken, dan praat je nog altijd over 80.000 voertuigen die uiterlijk op 19 augustus 2025 moeten beschikken over zo’n smart tachograaf type 2.”

Het doet een beetje denken aan de invoering van de verplichte roettest met een deeltjesteller bij de apk van dieselvoertuigen. Toen bleek dat de markt daar op de voorgestelde ingangsdatum van 1 juli 2022 niet klaar voor was, werd de invoering ervan uitgesteld tot 1 januari 2023. “De Europese verordening ligt er al sinds 2020. We hebben ook herhaaldelijk gewaarschuwd dat de datum van 21 augustus 2023 en de data voor de verplichte retrofit dichterbij komen, maar helaas is de sector nog weinig voorbereid op de verplichte retrofit. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door de erg late beschikbaarheid van de smart tacho 2.”

De tijd dringt
In het kader van de Mobility Package werd in 2020 op Europees niveau besloten dat de tachograaf in bedrijfswagens moest worden uitgebreid met functies waarmee controle mogelijk wordt of vervoerders zich aan de regels omtrent cabotage en detachering houden.
In overleg met de branche zijn vervolgens de specificaties opgesteld voor de nieuwe, zogeheten smart tachograaf type 2. Halverwege 2021 waren die specificaties gereed en konden fabrikanten aan de slag met de ontwikkeling van een apparaat dat daaraan kon voldoen. In juni 2023 kreeg het eerste apparaat, de VDO van Continental, een typegoedkeuring, net op tijd voordat per 21 augustus 2023 alle nieuw geregistreerde bedrijfswagens boven 3,5 ton verplicht moeten zijn uitgerust met deze nieuwe generatie tachografen. Per 1 januari 2025 moet de digitale tachograaf in alle bestaande, internationaal rijdende bedrijfswagens zijn vervangen door een smart tachograaf type 2 en per 19 augustus 2025 moeten alle bedrijfswagens met een smart tachograaf van het type 1 aan boord zijn geüpdatet naar type 2, indien zij internationaal rijden. Vanaf 1 juli 2026 geldt de verplichte aanwezigheid van een smart tachograaf type 2 bovendien voor bedrijfswagens vanaf 2,5 ton.

Aad Verkade, branchemanager van Bovag Truckdealers, verbaast zich erover dat het kennelijk zo werkt in Brussel: “Dat iemand achter zijn bureau bedenkt op een bepaalde kalenderdatum iets nieuws in te gaan voeren in de bedrijfswagensector, niet beseffende dat veel trucks niet meteen vanuit de fabriek aan de klant geleverd worden. Er moet een kraan op, een opbouw, of er moet een vuilniswagen van gemaakt worden. Daar gaan soms maanden, soms wel een jaar overheen. Vanaf dat de aankondiging van de nieuwe generatie smart tachograaf werd gedaan, hebben wij als brancheorganisatie op uitstel aangedrongen, in Den Haag en in Brussel, maar lang zonder resultaat. Ook hebben we de monopolie-positie aangekaart die VDO nu heeft, want deze periode is alleen hun tachograaf gehomologeerd en beschikbaar. De Europese regelgeving omtrent mededinging stelt immers dat er een alternatief moet zijn en dat is er nu tijdelijk niet. VDO is dus tijdelijk monopolist en dat vinden wij geen wenselijke situatie. Den Haag en Brussel hebben hier nog geen oog voor gehad.”

Werkplaats

Een volgend probleem zit hem in de capaciteit van de bedrijfswagenwerkplaatsen waar de tachografen moeten worden vervangen. Busser: “Elk bedrijfsvoertuig moet eens in de twee jaar geijkt worden. Het is logisch om dan meteen tijdens zo’n ijking die nieuwe tachograaf erin te laten zetten. Maar wat als die niet voorradig is? De truckwerkplaats moet ook over een gecertificeerde tachograaftechnicus beschikken. Wanneer een extra werkplaatsbezoek moet worden ingepland voor de montage betekent dat extra belasting voor zowel de vervoerder als de werkplaats.”

Het gaat niet alleen om extra werkplaatsbezoeken; er is ook nog de krapte op de arbeidsmarkt. Aad Verkade ziet dat de aftersalescapaciteit op dit moment al volledig bezet is. “De work load neemt in 2024 en 2025 alleen maar verder toe. Daarna zal die heel langzaam wat afnemen, maar pas aan het einde van het decennium geeft dat wat meer lucht voor de werkplaatsen. Personeelstekorten zullen tot dan toe aanhouden. Daar komen de tienduizenden tachograafwijzigingen die de komende jaren moeten worden doorgevoerd nog eens bovenop.”

Het steekt Verkade vooral dat er zo weinig rekening gehouden wordt met de positie van de truckdealers en de werkplaatsen. “We zitten helemaal aan het eind van de keten. Alles wat vooraan verkeerd zit of niet goed is uitgedacht, leidt aan het eind van de keten tot dit soort problemen.”

Een mogelijke oplossing is truckfabrikanten te vragen tijdelijk geen tachograaf in te bouwen en die pas later bij aflevering door de dealer te laten plaatsen. Aanvankelijk leek dat niet mogelijk, omdat de tachograaf daarvoor te zeer is geïntegreerd in de fabricage van een truck, maar inmiddels zijn er toch enkele truckfabrikanten die de montage achteraf mogelijk maken. Verkade: “Daar komt nog bij: de trucks die nu met een smart tachograaf type 1 de fabriek uit komen, moeten straks bij registratie na 21 augustus 2023 allemaal worden omgebouwd, met als gevolg dat er duizenden splinternieuwe tachografen moeten worden weggegooid. Ook daarom is het beter vooraf geen oude tachograaf in te bouwen.”

Een tachograaf vervangen is ook niet niks. Het eenvoudigst is het nog voor de bedrijfswagens die al beschikken over een smart tachograaf van het type 1. Busser: “In dat geval is het slechts een kwestie van het vervangen van het kastje en de sensor. Wil je een digitale tachograaf gaan vervangen, dan heb je het over een flinke klus. Niet alleen moet een kastje aan de cabine worden toegevoegd, er moet ook nog een module worden gemonteerd, dan wel een antenne voor de DSRC, afhankelijk van welke fabrikant de tachograaf afkomstig is.”

Bestelwagens

Het probleem wordt nog groter als straks ook bedrijfswagens boven 2,5 ton met een smart tachograaf type 2 uitgerust moeten worden wanneer deze voertuigen internationaal rijden of cabotage doen. Busser: “Die verplichting gaat in op 1 juli 2026. Dat zijn nog eens duizenden bestelwagens die erbij komen.”
Van de kant van de RDW verwacht Verkade daarom enige clementie bij de handhaving van de aanwezigheid van een nieuwe tachograaf. “De homologatie van de nieuwe tachograaf heeft pas in week 24 plaatsgevonden. Ik sprak een Volvo-dealer die pas deze week (week 27, EP) de eerste tachograaf binnen heeft gekregen. We hebben ernaar gekeken of we registraties naar voren konden halen, maar als je nu een chassis binnenkrijgt waar nog een opbouw op moet, kun je die pas laten registreren als het voertuig rijwaardig is, dus inclusief zijbescherming, stootbalken, verlichting et cetera. Dan kun je met de inbouw van de tachograaf beter wachten totdat het voertuig daadwerkelijk rijwaardig is.”

Bij alle hiervoor gesignaleerde beren op de weg moeten we niet vergeten dat de invoering van een smart tachograaf type 2 ook nog ergens goed voor is, namelijk het bestrijden van fraude. Aad Verkade: “Het bedrijf dat aan de tachograaf werkt, moet gecertificeerd zijn, maar de betreffende technicus ook. Die krijgt daarvoor een werkplaatskaart. Die is niet alleen bedrijfsgebonden, maar ook locatie- en persoonsgebonden. Die kaart moet dan ook ’s avonds, als de technicus naar huis gaat, op het bedrijf in een kluis worden opgeborgen, zodat er niet elders illegale manipulaties kunnen plaatsvinden. Als rij- en rusttijden beter worden nageleefd en de manipulatie van de tachograaf neemt af, dan is er sprake van een eerlijker concurrentie en daar staat iedereen ook wel achter.”

Invoering nieuwe tacho dient onder meer om eerlijker speelveld te realiseren door oneerlijke concurrentie te dwarsbomen.

De nieuwe versie van de smart tachograaf dient ook het gemak. Busser: “Die nieuwe tachograaf registreert ook automatisch wanneer een bedrijfswagen de grens over gaat. Je hoeft dus niet meer bij de grens te stoppen om een andere landencode in te voeren. Dat scheelt tijd, brandstof en spaart dus ook het milieu.”

Vertrouwen

Aan de kant van de truckbedrijven ziet Aad Verkade alleen maar bereidheid om de nieuwe smart tachograaf tot een succes te maken. “Ik kan me voorstellen dat een bedrijf zijn openingstijden verruimt, om bijvoorbeeld op zaterdagen, als het ware aan de lopende band, tachografen te gaan ombouwen, zodat het de normale werkzaamheden zo min mogelijk beïnvloedt.

De RDW moet dan wel bereid zijn om ook op zaterdag open te gaan. Nu gaat het loket om vijf uur dicht. De inbouw duurt zo’n tweeëneenhalf uur, dus na half drie kun je al niet meer afmelden. Wij hebben dan ook voorgesteld om ook ’s avonds en in het weekend af te kunnen melden, met een steekproef voor 5 procent van de voertuigen. Die laten we dan staan tot de volgende ochtend voor de steekproef. Dat soort oplossingen, daar zijn we nu met de RDW over in overleg. Als iedereen een beetje meewerkt, heb ik er ook wel vertrouwen in dat het gaat lukken.”